De Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) heeft de afgelopen jaren veel discussie opgeleverd, vooral in de wereld van zelfstandige ondernemers. Veel mensen die voorheen in loondienst werkten, hebben zich als zelfstandige gepositioneerd om belastingvoordelen te verkrijgen. Dit kan echter leiden tot schijnzelfstandigheid, waarbij iemand zich formeel als zelfstandige voordoet, maar in feite een dienstverband heeft. In deze blog legt Lexpower uit hoe schijnzelfstandigheid wordt vastgesteld en wat de mogelijke gevolgen zijn.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Schijnzelfstandigheid ontstaat wanneer een persoon zich officieel als zelfstandige presenteert, maar in werkelijkheid werkt onder omstandigheden die typerend zijn voor een arbeidsovereenkomst. Het betreft vaak situaties waarin de zelfstandige beperkte vrijheid heeft, bijvoorbeeld op het gebied van werktijden, werkmethoden en de werkplek.
Hoe wordt schijnzelfstandigheid vastgesteld?
Om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid, moeten een aantal gezichtspunten gezamenlijk worden afgewogen. In het Deliveroo-arrest (ECLI:NL:HR:2023:443) heeft de Hoge Raad negen gezichtspunten geïdentificeerd, die van essentieel belang zijn voor het vaststellen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst of werkelijke zelfstandigheid. Er wordt gekeken naar:
- De aard van het werk
Het type werk dat verricht wordt, is van belang om te bepalen of het werk kenmerkend is voor een zelfstandige of juist voor een werknemer.
- De wijze van uitvoering van het werk
Hoe de werkende het werk daadwerkelijk uitvoert, is cruciaal. Dit betreft bijvoorbeeld of de werkende zich onafhankelijk opstelt of afhankelijk is van een opdrachtgever.
- De werkende binnen de opdracht
Het gedrag van de werkende binnen de opdracht, zoals het volgen van aanwijzingen van de opdrachtgever, kan wijzen op een dienstverband in plaats van zelfstandigheid.
- De werkende buiten de opdracht
Hoe de werkende zich buiten de opdracht gedraagt, bijvoorbeeld of hij of zij zich als ondernemer opstelt (bijvoorbeeld door meerdere opdrachtgevers te hebben), is ook een belangrijk gezichtspunt.
- Economisch gedrag als ondernemer
Of de werkende zich in het economisch verkeer gedraagt als ondernemer, bijvoorbeeld door het aangaan van eigen risico’s en ondernemerschap, is van belang voor de kwalificatie van de arbeidsrelatie.
- Persoonlijk ondernemerschap
Dit gezichtspunt kijkt naar de mate waarin de werkende zich als ondernemer gedraagt, zoals het verwerven van een reputatie, acquisitie van opdrachten, en het aantal opdrachtgevers. Dit is belangrijk, maar niet altijd doorslaggevend.
- De feitelijke uitvoering van het werk
De manier waarop het werk feitelijk wordt uitgevoerd, is doorslaggevend voor de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Dit gaat boven de formele afspraken die tussen partijen zijn gemaakt.
- De mate van vrijheid en zelfstandigheid
Het is van belang of de werkende voldoende vrijheid heeft in de uitvoering van het werk, zoals het bepalen van werktijden en werklocatie.
- De afhankelijkheid van één opdrachtgever
Als de werkende voornamelijk afhankelijk is van één opdrachtgever, kan dit wijzen op een arbeidsovereenkomst, omdat zelfstandigen vaak meerdere opdrachtgevers hebben.
Het Deliveroo-arrest benadrukt dat de feitelijke omstandigheden bepalend zijn, niet louter de afspraken die tussen de partijen zijn gemaakt.
Wat zijn de gevolgen van schijnzelfstandigheid?
Schijnzelfstandigheid kan grote gevolgen hebben voor zowel de zelfstandige als de opdrachtgever. De Belastingdienst kan de werkrelatie herkwalificeren als een dienstverband, wat inhoudt dat de opdrachtgever verplicht is loonbelasting en sociale premies af te dragen. Dit kan leiden tot aanzienlijke naheffingen en boetes. Voor de zelfstandige kan schijnzelfstandigheid ook nadelige gevolgen hebben, zoals het verlies van belastingvoordelen en rechten op sociale zekerheid die voor echte zelfstandigen gelden.
Samenvattend kan schijnzelfstandigheid grote gevolgen hebben voor zowel de zelfstandige als de opdrachtgever. Het is daarom belangrijk om te begrijpen wat de criteria voor echte zelfstandigheid zijn en wanneer er sprake is van een verborgen dienstverband. Heeft u twijfels over uw eigen situatie of die van een opdrachtgever? Dan is het raadzaam om juridisch advies in te winnen over uw werkrelatie en de juiste kwalificatie daarvan.
Bronnen:
Belastingdienst, Schijnzelfstandigheid en arbeidsrelatie | Belastingdienst.
Deliveroo-arrest: ECLI:NL:HR:2023:443, Hoge Raad, 21/02090