Stel je voor: je ontvangt een verhoor van de Belastingdienst of een andere overheidsinstantie over een mogelijke bestuurlijke boete. Wat als je in zo’n situatie niet precies weet welke rechten je hebt? Mag je dan zomaar zonder advocaat worden verhoord? Tot voor kort was er onzekerheid over het recht op juridische bijstand in dergelijke gevallen. Maar recent heeft de Hoge Raad duidelijk gemaakt dat dit recht ook van toepassing is bij bestuurlijke boetes.
Juridische bijstand bij bestuurlijke boetes: Alles wat je moet weten
Het recht op juridische bijstand is vastgelegd in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en geldt voor iedereen die wordt geconfronteerd met strafvervolging. Dit recht houdt in dat de betrokkene recht heeft op bijstand van een advocaat naar keuze en dat hij of zij direct geïnformeerd moet worden over deze mogelijkheid. De Hoge Raad heeft in haar uitspraak bevestigd dat dit recht niet alleen geldt voor mensen die zijn aangehouden of van hun vrijheid zijn ontnomen, maar ook in gevallen waarin een bestuurlijke boete dreigt.
In de uitspraak van 20 maart 2018 stelde de Hoge Raad het volgende (ECLI:NL:HR:2018:368):
(…)dient de niet-aangehouden verdachte voorafgaand aan zijn eerste verhoor mededeling te worden gedaan van het (…) recht om zich te doen bijstaan door een raadsman. (…) Met het oog op de verzekering van het recht van de verdachte op een eerlijk proces in de zin van art. 6 EVRM (..) (r.o. 2.4)
En in de uitspraak van 6 september 2024 werd deze rechtsregel bevestigd (ECLI:NL:HR:2024:1135): de Inspecteur de bestuurder (…) had moeten wijzen op het recht op rechtsbijstand, en zo ja, welke consequentie het nalaten daarvan moet hebben voor de oplegging van de boetes. (r.o. 3.1.2)
Wat heeft dit nu voor gevolgen in de praktijk?
Bestuursorganen, zoals de Belastingdienst of sociale verzekeringsinstellingen, moeten vooraf duidelijk maken dat de betrokkene recht heeft op juridische bijstand tijdens een verhoor. Dit geldt zowel voor mondelinge verhoren als voor schriftelijke procedures. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een verhoor over een fiscale boete, een beslissing over een uitkering of een andere sanctie die nadelige gevolgen kan hebben voor de betrokkene. Als de overheid hierin tekortschiet, kan dit de procedure verstoren en kunnen verklaringen mogelijk niet meer als bewijs worden gebruikt. Deze verduidelijking bevordert de transparantie en waarborgt dat iedereen, ook in het geval van bestuurlijke boetes, vooraf toegang heeft tot de benodigde juridische bijstand.
Bron: Redactie. (2024, 27 november). Recht op bijstand van een raadsman bij bestuurlijke boetes. Rechtspraak.nl. ECLI:NL:HR:2024:1135.