AI in de rechtspraak. Voor sommigen klinkt het futuristisch, voor anderen onvermijdelijk. Maar wat ooit sciencefiction leek, wordt nu realiteit. De Rechtspraak in Nederland is per juni 2025 gestart met een landelijk programma Artificiële Intelligentie (AI). Daarmee onderstreept de rechterlijke macht het belang van technologie in de rechtsgang, mits goed doordacht en ethisch verantwoord. Bij Lexpower volgen we deze ontwikkelingen op de voet. Want juridische zelfservice en digitalisering gaan hand in hand. Maar wat betekent dit programma concreet? En moeten rechtzoekenden zich zorgen maken over “robots die vonnissen”? Tijd voor antwoorden.
Veelgestelde vragen over AI en de Rechtspraak (Q&A)
- Waarom begint de Rechtspraak een AI-programma?
Omdat de technologische ontwikkelingen razendsnel gaan. AI biedt kansen om juridische processen slimmer, sneller en toegankelijker te maken. Bijvoorbeeld door het automatisch analyseren van uitspraken of het herkennen van patronen in procedures.
- Gaat AI straks rechtspreken in plaats van de rechter?
Nee. De inzet van AI gebeurt onder regie van de mens. AI mag ondersteunen, adviseren en structureren, maar niet beslissen. De rechter blijft eindverantwoordelijk voor de uitspraak.
- Wat voor toepassingen komen eraan?
Denk bijvoorbeeld aan toepassingen die het mogelijk maken om veel sneller en efficiënter te zoeken in grote hoeveelheden uitspraken. Ook zijn er slimme systemen in ontwikkeling die automatisch relevante wetten of jurisprudentie kunnen herkennen, waardoor het juridische onderzoek veel gerichter wordt.
Daarnaast kan AI ondersteuning bieden bij administratieve taken, zoals het plannen van zittingen of het samenstellen van dossiers. Het doel van deze technologische inzet is niet om de rechter te vervangen, maar juist om deze te versterken in zijn of haar werk.
- Hoe wordt misbruik of bias voorkomen?
De Rechtspraak werkt vanuit een duidelijke strategie waarin ethiek, transparantie en controleerbaarheid vooropstaan. AI-systemen mogen geen discriminatie in stand houden of eigen regels creëren.
- Wat heb jij als burger of jurist hieraan?
Een rechter die minder tijd kwijt is aan administratief werk, kan zich beter richten op de kern van jouw zaak. Snellere behandeling, scherpere focus. Ook voor juridische zelfserviceplatforms zoals Lexpower opent dit deuren voor slimmere ondersteuning bij bezwaar en beroep.
AI in de praktijk: proef met AI als schrijfhulp
Een concreet voorbeeld van AI in actie binnen de rechtspraak is de proef die de Rechtbank Rotterdam in maart 2025 heeft uitgevoerd (ECLI:NL:RBROT:2025:1234). Hierbij werd generatieve AI ingezet als hulpmiddel bij het opstellen van een strafvonnis. Het doel was om het schrijven van de strafmotivering sneller en beter gestructureerd te maken, terwijl de inhoudelijke beslissingen volledig bij de rechters bleven. Rechters en griffiers beoordeelden de AI-gegenereerde teksten zorgvuldig voordat deze in het vonnis werden verwerkt. Zo blijft menselijke controle en verantwoordelijkheid gewaarborgd. Deze proef laat zien dat AI vooral een ondersteunend hulpmiddel is dat de rechter helpt efficiënter te werken, zonder de menselijke maat te verliezen.
Toekomstbestendige rechtspraak
Met dit programma zet de Rechtspraak een belangrijke stap richting een toekomst waarin digitalisering en rechtszekerheid samen optrekken. AI is geen bedreiging, maar een kans, mits goed gereguleerd en transparant ingezet. We zullen de komende jaren ontdekken hoe techniek en mensen elkaar het beste kunnen aanvullen.